Współcześnie wiele mówi się o znaczeniu edukacji przedszkolnej oraz wczesnoszkolnej dla niwelowania barier oraz ograniczeń, często warunkujących jakość życia dzieci z wszelkiego typu dysfunkcjami ruchowymi lub psycho-ruchowymi. Jeśli przyjrzymy się jak temat zmieniał się przez ostatnie lata okaże się, że znaczenie pojęcia rewalidacji w okresie ostatnich 20 lat także w Polsce znacznie zmieniło swoje oblicze.
Dziś, w powszechnych placówkach edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, poza podstawowymi celami dydaktycznymi i opiekuńczo-wychowawczymi, realizowane były także zadania z zakresu rewalidacji, która, w takim właśnie kształcie ma pozwolić na spójny, harmonijny i bezpieczny wzrost wszystkich dzieci w środowisku tolerancji i równych szans.
Jest to możliwe dzięki funkcjonowaniu przedszkoli i szkół z oddziałami integracyjnymi, w których wszystkie dzieci, niezależnie od problemów z jakimi mierzą się na co dzień one i ich rodziny, mogły uczestniczyć w zajęciach dających im realną szansę na wszechstronny rozwój.
A w czym tkwi sedno efektywnej rewalidacji, na etapie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, a także co sprawia, iż rehabilitacja (ta wielowymiarowa, także społeczna), na tych etapach rozwoju człowieka jest tak efektywna?
Zasadniczo można by stwierdzić, iż dzieciom w wieku 3-10 lat, także tym ze zdiagnozowanymi już konkretnymi problemami, dla postępów we wszechstronnym rozwoju, potrzebne są określone zestawy bodźców, które nie odbiegają w szczególny sposób od tych, których doświadczają dzieci pełnosprawne. To właśnie w założeniu, iż dzieci takie mogą rozwijać się właściwie w środowisku dzieci pełnosprawnych tkwi sekret efektywnej rewalidacji, na którą w istotny sposób na tym etapie ma wpływ rehabilitacja ruchowa.
Znaczenie rehabilitacji w efektywnej rewalidacji.
Mówiąc w tym kontekście o rehabilitacji, rozumieć przez nią należy zestaw oddziaływań terapeutycznych w zakresie pracy w obszarze sprawności ruchowej, koordynacji, świadomego ruchu, a także doświadczania zmysłowego. Rehabilitacja taka realizowana może być zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i grupowym, przy czym w środowisku przedszkolnym i szkolnym, zajęcia grupowe wydają się być najlepszą formą terapeutyczną, w której z konkretnymi zadaniami i wyzwaniami mierzą się wszystkie dzieci.
Do takiej formy rehabilitacji, niezastąpione są pomoce, które sprawiają, że zajęcia przybierają formę zabawową, gdy dzieci poza własnym potencjałem, wykorzystują w nich na przykład piłki do ćwiczeń, taśmy czy chusty. Scenariuszy na zabawy ruchowe z piłkami do ćwiczeń jest dziś tak wiele, że z powodzeniem można stworzyć z ich wykorzystaniem cały cykl zajęć rehabilitacyjnych.
Czy to ma sens?
W klasycznych już pozycjach odnoszących się do problemu pedagogiki i edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej wielokrotnie i w różnych kontekstach można znaleźć informacje o tym, iż by dziecko (każde dziecko – pełnosprawne, jak i to z konkretnymi ograniczeniami psycho-ruchowymi – przyp. Autora) rozwijało się prawidłowo, musi mieć zapewniony dopływ wielomodalnych informacji, a więc wielozmysłowego pobudzenia przez różnorodne bodźce. Doznania dotykowe, ruchowe (kinestetyczne), związane ze zmysłem równowagi, są potrzebne dziecku już w okresie prenatalnym, a tym bardziej w dalszym okresie jego życia po urodzeniu. Nie ma wiec podstaw do tego by uznać, iż rehabilitacja w ramach edukacji przedszkolnej czy wczesnoszkolnej jest bezcelowa, a zajęcia na przykład z piłkami do ćwiczeń mają jedynie wymiar zabawowy. Co więcej, mnogość dostępnych dziś na rynku tego typu pomocy powoduje, że zajęcia takie mogą mieć wielowymiarowy charakter terapeutyczny.
Wielowymiarowość terapii z piłkami do ćwiczeń.
Terapeuci i pedagodzy mogą wybrać, w zależności od celów danych zajęć małe, niezwykle elastyczne piłki do ćwiczeń zręcznościowych, jak i te stworzone do masażu, z wypustkami, pozwalającymi jednocześnie ćwiczyć koordynację oraz równowagę, jak i pobudzać układ nerwowy, stymulując go masażu opartym na sile nacisku proporcjonalnej do wagi ćwiczącego.
Piłki do ćwiczeń pozwalają także w idealny sposób pracować nad panowaniem nad ciałem – w ćwiczeniach realizowanych w pozycji siedzącej, nie tylko dają dzieciom szansę na ćwiczenie i testowanie równowagi, ale umożliwiają także pracę nad skupieniem oraz koncentracją.
Z kolei w grach, gdzie piłki do ćwiczeń różnej średnicy mogą być turlane, rzucane i łapane, stają się idealnym narzędziem do ćwiczenia koordynacji wzrokowo- ruchowej, chwytliwości i ruchu świadomego, w którym siła i zakres ruchu powinny już być świadomie dobierane do odległości.
Te przykładowe zabawy to tylko wstęp do niezwykle różnorodnego i niemal nieograniczonego świata zabaw z piłkami do ćwiczeń, stanowiącymi dla dzieci idealnego towarzysza w zajęciach rehabilitacyjnych, które zapewniają bezpieczeństwo, komfort a także, jeśli są właściwie i systematycznie prowadzone, pozwalają osiągać naprawdę dobre efekty.
Materiał powstał we współpracy z warszawskim sklepem Prolis, dostarczającym piłki do ćwiczeń i akcesoria rehabilitacyjne.
Źródła:
1. M. Bogdanowicz, B. Kisiel, M. Przasnyska, Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, WSiP, Warszawa 1997
2. Rewalidacja indywidualna wsparciem rozwoju ucznia: http://www.mscdn.pl/ostroleka/images/stories/dok/rewalidacja_indywidualna_wsparciem_rozwoju_ucznia.pdf
