O tym, że nie jest łatwo opanować sztukę pisania przekonało się wielu rodziców, obserwując poczynania swych dzieci. Nie każdemu maluchowi stawianie pierwszych literek idzie jak po maśle. Czasami dziecko po prostu pisze niestaranne. Czasami jednak mamy do czynienia z zaburzeniem nazywanym DYSGRAFIĄ.
Umiejętność pisania wymaga przyswojenia sobie znaków graficznych i zasad pisowni. Sama czynność stawiania liter, podobnie jak inne wyższe funkcje psychiczne, realizowana jest przy udziale całego funkcjonalnego układu, w którym uczestniczą takie funkcje, jak pamięć słuchowa, analiza słuchowa, kinestezja artykulacyjna, analiza wzrokowa i kinestezja ręki, zależnie od różnych, ale wspólnie pracujących obszarów kory mózgowej. Układy czynnościowe powstające przy przepisywaniu, pisaniu pod dyktando i pisaniu samodzielnym różnią się między sobą.
Najprostszą strukturę będzie miał układ powstający przy pisaniu stereotypów. Można zaliczyć do nich własny podpis czy nazwę miejscowości, w której się mieszka. Prostą czynnością jest także przepisywanie. Bardziej jednak skomplikowaną jest pisanie pod dyktando. Wtedy usłyszane słowa są werbalizowane.
Co powoduje, że nasze dzieci mają kłopoty z pisaniem? Jako przyczyny zaburzeń funkcji percepcyjno-motorycznych wywołujących u dzieci trudności w pisaniu i czytaniu, wymienia się minimalne uszkodzenie odpowiednich struktur mózgowych w życiu płodowym lub w czasie porodu, wrodzone zniekształcenie tych struktur mózgowych, opóźnione dojrzewanie ośrodkowego układu nerwowego.
Zastanówmy się, jakie są objawy dysgrafii? Przede wszystkim jest to niedokładność w odtwarzaniu liter, ich połączeń, niekształtność liter. Są to również niewłaściwe proporcje liter w obrębie wyrazów (zróżnicowanie wielkości), nierównomierne zagęszczenie pisma, niejednolite położenie pisma (nachylenie liter) czy litery „drżące” o niepewnej linii.
Jeśli rodzic rozpoznaje u swojego dziecka objawy dysgrafii musi udać się do Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej, gdzie fachowcy przeprowadzą serię badań sprawdzających. Przy rozpoznawaniu dysgrafii trzeba wykluczyć:
- zaburzenia wzroku
- porażenia i niedowłady kończyn górnych,
- upośledzenie umysłowe
- brak motywacji do nauki szkolnej
- niewłaściwe metody nauczania.
Uczniowie dotknięci dysgrafią nie potrafią sprostać wymaganiom szkolnym dotyczącym pisania. Oprócz brzydkiego pisma można u nich zaobserwować wolniejsze tempo pisania. Dzieci pisząc muszą za każdym razem przywołać z pamięci obraz pisanej litery i dopiero wtedy przenieść ją na papier.
Co ciekawe z trudnościami w pisaniu może łączyć się fizyczny ból ręki. U dzieci z dysgrafią napięcie psychofizyczne jest w czasie pisania bardzo wysokie. Usztywnione mięśnie, które są bezpośrednim efektem braku płynności pisania, powodują, że piszący odczuwa fizyczny ból dłoni, a czasem i przedramienia.
Co zrobić, aby zapewnić dziecku komfort pisania, aby zachęcić je do ćwiczeń? Przede wszystkim musimy zadbać o właściwą pozycję podczas pisania. Stopy należy oprzeć o podłogę, obie ręce ułożyć na stole – takie ułożenie utrzymuje równowagę ciała, zapewnia koordynację półkul mózgowych i określa funkcję obu rąk. Całe pośladki i uda wsparte są na krześle, a kręgosłup jest prosty. długopis należy trzymać pomiędzy kciukiem i lekko zgiętym palcem wskazującym, opierając go na palcu środkowym, Długopis powinien być trzymany około 2 cm od powierzchni papieru. Również wysokość biurka powinna być odpowiednia. Jeżeli będzie za wysokie, dziecko musi unosić barki, co wpływa na wzrost napięcia mięśniowego i zwiększa męczliwość ręki. Zeszyt powinien być ułożony na linii środkowej ciała z lekkim pochyleniem lewego dolnego rogu kartki bliżej piszącego ( u dzieci leworęcznych – prawego dolnego rogu).
Warunkiem prawidłowego rozwoju grafomotoryki jest proces, dzięki któremu mózg otrzymuje informacje od wszystkich zmysłów, rozpoznaje je, segreguje, interpretuje oraz integruje ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami, a następnie odpowiada adekwatną reakcją najczęściej ruchową.
Umiejętności graficzne dzieci uzależnione są głównie od poziomu spostrzegania i pamięci wzrokowej, sprawności ruchowej rąk oraz koordynacji wzrokowo – ruchowej. Dzieci niezręczne manualnie lub z zaburzeniami koordynacji wzrokowo – ruchowej upraszczają rysowane kształty, mają tendencje do zbyt silnego nacisku ołówka lub kredki. W rysunkach długo utrzymują się formy zgeometryzowane i brak płynności linii. Częste ścieranie i poprawianie spowodowane jest tym, że dzieci widząc, jak powinien wyglądać rysunek są niezadowolone ze swojej pracy. Treść rysunków bywa uboga nie dlatego, że dziecko nie wie, co można narysować, ale dlatego, że unika rysowania trudnych elementów, stara się uprościć rysunek. Wskazane jest zachęcanie dzieci do rysowania, zwracania uwagi na zapamiętywanie szczegółów, zachęcanie do rysowania przez kalkę techniczną, do lepienia, modelowania, wyrywania i wycinania. Przed rysowaniem należy przeprowadzić kilka ćwiczeń rozluźniających mięśnie dłoni i rąk, polegających na swobodnych ruchach.
